Repertorium Hulthem

Ene edel exsempel ghemaect
Hulthem-Nr: 
14  (f. 26ra,18-27rb,23)
Opschrift: 
Ene edel exsempel ghemaect op den mensche ·xiiij·
Incipit: 
Die hem wel bepeinsen woude Wanen hi quame ende waer hi soude
Explicit: 
Des onne ons die hemelsche vader Amen segghet alle gader
Afrondingsformule: 
Amen Item desen sproke·Die hem wel bepeinsen woude houdt---ijc·ende·xix· verse
Weergave inhoud: 
Wie nadenkt over zijn begin en einde en beseft hoe zwak de menselijke natuur is, zou meer op zijn hoede zijn voor zonden. Bedenk hoe je in zonde werd ontvangen en in smerigheid ter wereld komt. Je lichaam is niet meer dan een zak vuil, uit alle openingen komt onreinheid. Na je dood ben je wormenspijs, waarom stel je je lichaam dan boven je ziel? Overdenk hoe Christus voor ons zielenheil is gestorven. Je ziel is eeuwig, maar je lichaam wordt tot stof. Wat is er over van de weelde en glorie van de mensen die kortgeleden nog leefden? Je weet nooit waar en wanneer het jouw beurt zal zijn. Wie naar aards genot streeft komt in het eeuwige vuur. Je kunt nu nog kiezen: de hellepijn of het eeuwige geluk met God in het hemelrijk. Laat ons bidden tot onze Heer dat Hij al onze zonden zal vergeven en ons op zal nemen in Zijn eeuwige blijdschap.
Namen: 
Jezus
Auteurs: 
Jan van Boendale
Jan van Boendale
Ook bekend als: Jan de Clerc van AntwerpenBoendale
Datering: 13e/14e eeuw (1282-ca. 1350)
Auteur van nrs. 14, 47A, 92, 101, 176, 183 en spreuk 1 van nr. 148. Vermoedelijk geboren in Tervueren, 1e vermelding als (hulp)clerc in 1312, later schepenklerk te Antwerpen.
Secundaire literatuur
M. van de Belt, Jan van Boendale. Een studie naar de omvang van zijn oeuvre. (Ongepubl. doctoraalscriptie Utrecht 1990, te raadplegen in de Universiteitsbibiliotheek Utrecht, LB NED SCR-L-714).: (scriptie)
H. Brinkman, 'Een wereldbeeld in verzen'. In: M.A. Schenkeveld-Van der Dussen (hoofdred.), Nederlandse literatuur, een geschiedenis. Groningen (Martinus Nijhoff) 1993, p. 53-58.
A. van Doorn, Jan van Boendale. Een stadsklerk over vorsten en stadraden. (Ongepubl. doctoraalscriptie Utrecht 1988, te raadplegen in de Universiteitsbibliotheek Utrecht, LB NED SCR-L-581).: (scriptie)
P. Génard, 'Jan van Boendale'. In: Het taelverbond (1853), p. 152-210.
P. Génard, Jan van Boendale gezegd Jan de Clerc van Antwerpen. Antwerpen (Peeters) 1853.
J.A. Goris, 'Nieuwe elementen voor de biographie van Jan van Boendale'. In: Versl. & meded. van de Kon. Vl. Acad. voor taal- en letterkunde 1924, p. 153-162.
H. Haerynck, Jan van Boendale ook geheeten Jan de clerc: zijn leven, zijne werken en zijn tijd. Gent (Leliaert & Siffer) 1888.
D. Kinable, Facetten van Boendale. Literair-historische aspecten van Jans teesteye en de Lekenspiegel. Dissertatie (in bewerking).
H.S. Lucas, 'Edward III and the poet chronicler John Boendale'. In: Speculum 12 (1937), p. 367-369.
F.A. Snellaert (ed.), Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken en anderen naar het Oxfordsch handschrift. Brussel (s.n.) 1869.: p. XXXIV-XLVIII en LVIII-LV
M. de Vries (ed.), Der leken spieghel, leerdicht van den jare 1330, door Jan Boendale, gezegd Jan de Clerc, schepenklerk te Antwerpen. Leiden (Du Mortier) 1844-1848. 4 dln. Werken uitgegeven door de Vereeniging ter Bevordering der Oude Nederlandsche Letterkunde.: dl. 1 p. CIII-CXXII
J.F. Willems & J.H. Bormans, De Brabantsche yeesten of rymkronyk van Braband door Jan de Klerk, van Antwerpen. Uitgegeven door ─. Brussel (Hayez) 1839-1869. 3 dln. in 2 bdn. Publications de la Commission Royale d'Histoire de l'Académie Royale de Belgique.: dl. 1 p. X-XXI
Tekstsoort: 
Exsempel (volgens opschrift), sproke (volgens afrondingsformule); religieuze sproke (Hogenelst 1997), memento mori.
Vorm: 
rijm: aabb
Lengte: 
218 vss.
Aanvullende informatie: 
Initiaal-D 3 regels hoog. ─ Terminus ante quem 1333: fragment uit Jans Teesteye (vóór 1333) en Boec vander Wraken (ca. 1351). Middelnederlandse vertaling van De miseria. ─ Aantal vss. volgens afrondingsformule: 219. Onzuiver rijm: vss. 43/44; gelijk rijm vss. 109/110 en 201/202.
Petit-Nommer(s): 
1541
Edities: 
Brinkman/Schenkel 1999 , band 1 p. 227-232
Brinkman/Schenkel 1999 H. Brinkman & J. Schenkel (ed.), Het handschrift-Van Hulthem. Hs. Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, 15.589-623. Diplomatische editie bezorgd door -. Hilversum (Verloren) 1999. 2 banden. Middeleeuwse Verzamelhandschriften uit de Nederlanden 7/1-2.
De Pauw 1893-1914 , dl. 1 p. 80-86
De Pauw 1893-1914 N. de Pauw (ed.), Middelnederlandsche gedichten en fragmenten. Gent (Siffer) 1893-1914. 2 dln.
Secundaire literatuur: 
Van Anrooij 1995
Van Anrooij 1995 W. van Anrooij, 'Boendales Boec van der wraken: datering en ontstaansgeschiedenis'. In: Queeste 2 (1995), p. 40-53.
Beuken 1927
Beuken 1927 W.H. Beuken, 'Aantekeningen bij enige middelnederlandse leerdichten'. In: Tijdschrift voor Ned. taal- en letterkunde 46 (1927), p. 161-179.
Hogenelst 1997 , dl. 2 p. 42 (41)
Hogenelst 1997 D. Hogenelst, Sprekers en sproken. Inleiding op en repertorium van de Middelnederlandse sproke. Amsterdam (Prometheus) 1997. 2 dln. Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen 15. Diss. Leiden.
Jonckbloet 1888-1892 , dl. 2 p. 178-181
Jonckbloet 1888-1892 W.J.A. Jonckbloet, Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde. 4e dr., herz. en tot den tegenwoordigen tijd bijgewerkt door C. Honigh. Groningen (Wolters) 1888-1892. 6 dln.
Kinable 1994
Kinable 1994 D. Kinable, 'Lekenethiek in Boendales Jans teesteye'. In: J. Reynaert e.a., Wat is wijsheid? Lekenethiek in de Middelnederlandse letterkunde. Amsterdam (Prometheus) 1995, p. 181-198 en 411-415. Nederlandse cultuur en literatuur in de Middeleeuwen 9.
Mak 1958
Mak 1958 J.J. Mak, 'Het boec vander wraken'. In: Leuvense bijdragen 47 (1958), p. 1-27.
Reynaert 1996 , p. 202, 331 n. 39-41
Reynaert 1996 J. Reynaert, '"Contemptus" in het Middelnederlands'. In: P. Wackers e.a., Verraders en bruggenbouwers. Verkenningen naar de relatie tussen Latinitas en Middelnederlandse letterkunde. Amsterdam (Prometheus) 1996, p. 189-205 en 328-333. Nederlandse cultuur en literatuur in de Middeleeuwen 15.
Te Winkel 1922-1927 , dl. 2 p. 20-21
Te Winkel 1922-1927 J. te Winkel, De ontwikkelingsgang der Nederlandsche letterkunde. 2e dr. Haarlem (Bohn) 1922-1927. 7 dln. [Ongew. herdr. Utrecht etc., 1973].
Parallellen en varianten: 
(a) vss. 1-218  Oxford, Bodleian Libary, Marshall 29  [1375 - 1425] , f. 24va-45va (= Jan's Teesteye)
Oxford, Bodleian Libary, Marshall 29
(olim 5364, Add. C 122)
Post quem: 1375
Ante quem: 1425
Datering: ca. 1400
Overeenkomst met Hulthem-nr(s): 14
(b) vss. 1-218  Oxford, Bodleian Libary, Marshall 29  [1375 - 1425] , f. 48ra-78vb (= Boec vander Wraken)
Oxford, Bodleian Libary, Marshall 29
(olim 5364, Add. C 122)
Post quem: 1375
Ante quem: 1425
Datering: ca. 1400
Overeenkomst met Hulthem-nr(s): 14
(c) vss. 1-218  Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, IV 209 (15)  [1300 - 1400] , (= Jan's Teesteye)
Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, IV 209 (15)
Post quem: 1300
Ante quem: 1400
Datering: 14e eeuw
Overeenkomst met Hulthem-nr(s): 14
(d) vss. 1-218  Leiden, Universiteitsbibliotheek, LTK 1527 (16)  [1325 - 1375] , (= Jan's Teesteye, fragment)
Leiden, Universiteitsbibliotheek, LTK 1527 (16)
Post quem: 1325
Ante quem: 1375
Datering: midden 14e eeuw, na 1345 (BNM: ongedateerd)
Biemans 1997 , p. 432-434 (55-1)
Biemans 1997 J.A.A.M. Biemans, Onsen Speghele Ystoriale in Vlaemsche. Codicologisch onderzoek naar de overlevering van de Spieghel historiael van Jacob van Maerlant, Philip Utenbroeke en Lodewijk van Velthem met een beschrijving van de handschriften en fragmenten. 2 dln. Leuven (Peeters) 1997. Schrift en schriftdragers in de Nederlanden in de Middeleeuwen II. Diss. Utrecht 1995.
Verdam 1902 , p. 31
Verdam 1902 J. Verdam, 'Nieuwe Middelnederlandsche fragmenten'. In: Tijdschrift voor Ned. taal- en letterkunde 21 (1902), p. 1-34.
Overeenkomst met Hulthem-nr(s): 14
(e) vss. 1-218  Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, IV 685  [1350 - 1600] , (= Brabantsche yeesten)
Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, IV 685
Post quem: 1350
Ante quem: 1600
Datering: na 1351 (BNM: ongedateerd)
Van Anrooij 1995 , p. 43
Van Anrooij 1995 W. van Anrooij, 'Boendales Boec van der wraken: datering en ontstaansgeschiedenis'. In: Queeste 2 (1995), p. 40-53.
Deschamps 1975 , p. 25 (26)
Deschamps 1975 J. Deschamps, Vijf jaar aanwinsten 1969-1973. Tentoonstelling georganiseerd in de Koninklijke Bibliotheek Albert I van 18 januari tot 1 maart 1975. Brussel (KB. Albert I) 1975.
Overeenkomst met Hulthem-nr(s): 14
Zie: 
Van Anrooij 1995 , (a-e)
Van Anrooij 1995 W. van Anrooij, 'Boendales Boec van der wraken: datering en ontstaansgeschiedenis'. In: Queeste 2 (1995), p. 40-53.
Mak 1958 , p. 14-15 (a, b)
Mak 1958 J.J. Mak, 'Het boec vander wraken'. In: Leuvense bijdragen 47 (1958), p. 1-27.
Snellaert 1869 , p. 268-275 (a)
Snellaert 1869 F.A. Snellaert (ed.), Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken en anderen naar het Oxfordsch handschrift. Brussel (s.n.) 1869.
Snellaert 1869 , p. 480-487 (b)
Snellaert 1869 F.A. Snellaert (ed.), Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken en anderen naar het Oxfordsch handschrift. Brussel (s.n.) 1869.
Verdam 1902 , p. 31 (d)
Verdam 1902 J. Verdam, 'Nieuwe Middelnederlandsche fragmenten'. In: Tijdschrift voor Ned. taal- en letterkunde 21 (1902), p. 1-34.

Contact

Ons bezoekadres:
Spinhuis
Oudezijds Achterburgwal 185
1012 DK AMSTERDAM

Ons postadres:
Huygens ING
Postbus 10855
1001 EW AMSTERDAM

info@huygens.knaw.nl
+31 (0)20 — 224 68 00